Μία καθόλου χρυσή αλλά μαύρη σελίδα στην περιβαλλοντική πραγματικότητα της χώρας γράφεται στη Χαλκιδική. Η ιστορία, πλέον, είναι γνωστή στο πανελλήνιο: στην καρδιά μίας υψηλής φυσικότητας δασικής έκτασης, άμεσα γειτνιάζουσας με δύο περιοχές NATURA του όρους Χολομώντα, έχει ξεκινήσει η κατασκευή ενός ακόμη ορυχείου χρυσού στην ευρύτερη περιοχή. Η πικρή – κοινωνικά και περιβαλλοντικά – εμπειρία της Στρατονίκης δεν συγκίνησε όσους (από την ασφάλεια των γραφείων τους) ανέλαβαν την ευθύνη μέσω των απαραίτητων υπογραφών και αδειών να επαναληφθεί το σκηνικό αυτό λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα.
Το επίσημο κράτος επιστρατεύει κάθε μέσο για να στηρίξει το έργο αυτό, κάνοντας έτσι γοργά βήματα προς τα πίσω στην περιβαλλοντική προστασία, αφού σήμερα είναι απόλυτα τεκμηριωμένο επιστημονικά ότι οι βιομηχανικές εξορύξεις χρυσού συνεπάγονται σοβαρότατες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι οποίες επεκτείνονται και σε πολύ μεγαλύτερη ακτίνα (αέρια ρύπανση, ρύπανση υδροφόρου ορίζοντα) από την περιοχή εξόρυξης. Οι γνωμοδοτήσεις, μεταξύ άλλων, του ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας και του Συμβουλίου Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αναδεικνύουν τη ζοφερή περιβαλλοντική πραγματικότητα που επικρατεί στις περιοχές εξόρυξης χρυσού, ενώ η υψηλή επικινδυνότητα από τη λειτουργία τέτοιων εγκαταστάσεων έχει επιβεβαιωθεί από τα σοβαρά ατυχήματα τα τελευταία χρόνια σε αντίστοιχα εξορυκτικά πεδία στη Ρουμανία και την Τουρκία. Το μόνο επιχείρημα που μένει στους υποστηρικτές της επένδυσης είναι η προοπτική της δημιουργίας ορισμένων θέσεων εργασίας: απαιτούν δηλαδή από την τοπική κοινωνία να συναινέσει σε ένα έργο που θα φέρει πρόσκαιρη απασχόληση και αμοιβή για λίγους, την ίδια στιγμή που θα έχει βαρύτατες συνέπειες στο περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων μίας πολύ ευρύτερης περιοχής.
Απολύτως δικαιολογημένα η πλειονότητα της τοπικής κοινωνίας αντιδρά δυναμικά, αλλά έρχεται αντιμέτωπη με μία απροκάλυπτη και πρωτοφανή σε έκταση και βιαιότητα καταστολή. Η μαζική διαδήλωση της προηγούμενης Κυριακής κύλησε ομαλά, αλλά αυτό δεν αναιρεί όσα συνέβησαν στις κινητοποιήσεις των τελευταίων μηνών: πλαστικές σφαίρες, δακρυγόνα, σωματική βία και δεκάδες σοβαροί τραυματισμοί συνθέτουν την τρομακτική εικόνα που πολύ σπάνια έχει δει ανάλογη η ελληνική κοινωνία, ειδικότερα απέναντι σε μία φιλοπεριβαλλοντική κινητοποίηση. Και εδώ αναδεικνύεται ένα πολύ κρίσιμο ζήτημα για το περιβαλλοντικό κίνημα στην Ελλάδα: η διαφαινόμενη de facto, πλέον, αποδοχή και νομιμοποίηση – πολιτική και κοινωνική – του χειρότερου είδους αστυνομικής καταστολής απέναντι σε όσους υπερασπίζονται το περιβάλλον. Δεδομένου ότι, με πρόσχημα την έξοδο από την οικονομική κρίση, δεκάδες ανάλογες επενδύσεις στον ελλαδικό χώρο προωθούνται με διαδικασίες εξπρές εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, οι εικόνες της Χαλκιδικής είναι προβολή ενός κοντινού μέλλοντος που φαίνεται να επιφυλάσσει το κράτος για όλες τις αντίστοιχες κινήσεις. Η αντιμετώπιση των διαδηλωτών στη Χαλκιδική εξυπηρετεί πολλά περισσότερα από την προστασία της συγκεκριμένης επένδυσης: αποτελεί ένα ξεκάθαρο μήνυμα εκφοβισμού προς όλες τις τοπικές κοινωνίες, πως οποιαδήποτε περιβαλλοντική διεκδίκηση επιχειρήσει να σταθεί εμπόδιο σε επενδυτικά σχέδια θα αντιμετωπίζεται με ανάλογο τρόπο.
Είναι εξαιρετικά κρίσιμο για το περιβαλλοντικό κίνημα, έστω και τώρα, να συσπειρωθεί και να αντισταθεί σε αυτήν την αυταρχική εκτροπή και να υποστηρίξει έμπρακτα τον αγώνα των κατοίκων της Χαλκιδικής για να αποτραπεί η οικολογική και κοινωνική καταστροφή στις Σκουριές. Θα είναι ένα μήνυμα αλληλεγγύης σε όλους τους ευαισθητοποιημένους πολίτες που υπερασπίζονται το περιβάλλον ανά την Ελλάδα, αλλά παράλληλα και μία καίρια κίνηση για να μη νομιμοποιηθεί στην κοινωνία η αστυνομική καταστολή των περιβαλλοντικών κινήσεων. Από την απόσταση ασφαλείας της Αθήνας και των μεγάλων αστικών κέντρων και μέσω των κατευθυνόμενα παραμορφωτικών φακών ορισμένων ΜΜΕ, η πλειονότητα της κοινής γνώμης «βλέπει» τοπικιστές, ταραξίες και μικροσυμφέροντα. Πιθανόν να ευθύνεται και η περιβαλλοντική μιζέρια της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας (και η ραγδαία πτώση του βιοτικού επιπέδου που συνεπάγεται αυτή) για την καχυποψία και την άρνηση να δεχτούμε πως συνάνθρωποί μας που επέλεξαν να διαβιούν μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα μπορεί να έχουν στην πραγματικότητα πολύ πιο ευγενή και ειλικρινή κίνητρα: να προστατεύσουν ως συλλογικό αγαθό τη φυσικότητα και τον οικολογικό πλούτο της περιοχής τους, να διαφυλάξουν τη σημασία αυτών ως βασικών πυλώνων της ποιότητας ζωής και της τοπικής οικονομίας, να προωθήσουν εν τέλει ένα οικονομικό πρότυπο που θα βασίζεται στις ενδογενείς δυνατότητες της τοπικής κοινωνίας και όχι στη μοιρολατρική αναμονή κάποιου μεγαλοεπενδυτή που θα ανοίξει άλλη μία τρύπα στο βουνό ή θα τσιμεντώσει άλλη μία παραλία για να «τονωθεί η απασχόληση».
* Ο Αποστόλης Καλτσής είναι ο Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
Το επίσημο κράτος επιστρατεύει κάθε μέσο για να στηρίξει το έργο αυτό, κάνοντας έτσι γοργά βήματα προς τα πίσω στην περιβαλλοντική προστασία, αφού σήμερα είναι απόλυτα τεκμηριωμένο επιστημονικά ότι οι βιομηχανικές εξορύξεις χρυσού συνεπάγονται σοβαρότατες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι οποίες επεκτείνονται και σε πολύ μεγαλύτερη ακτίνα (αέρια ρύπανση, ρύπανση υδροφόρου ορίζοντα) από την περιοχή εξόρυξης. Οι γνωμοδοτήσεις, μεταξύ άλλων, του ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας και του Συμβουλίου Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αναδεικνύουν τη ζοφερή περιβαλλοντική πραγματικότητα που επικρατεί στις περιοχές εξόρυξης χρυσού, ενώ η υψηλή επικινδυνότητα από τη λειτουργία τέτοιων εγκαταστάσεων έχει επιβεβαιωθεί από τα σοβαρά ατυχήματα τα τελευταία χρόνια σε αντίστοιχα εξορυκτικά πεδία στη Ρουμανία και την Τουρκία. Το μόνο επιχείρημα που μένει στους υποστηρικτές της επένδυσης είναι η προοπτική της δημιουργίας ορισμένων θέσεων εργασίας: απαιτούν δηλαδή από την τοπική κοινωνία να συναινέσει σε ένα έργο που θα φέρει πρόσκαιρη απασχόληση και αμοιβή για λίγους, την ίδια στιγμή που θα έχει βαρύτατες συνέπειες στο περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων μίας πολύ ευρύτερης περιοχής.
Απολύτως δικαιολογημένα η πλειονότητα της τοπικής κοινωνίας αντιδρά δυναμικά, αλλά έρχεται αντιμέτωπη με μία απροκάλυπτη και πρωτοφανή σε έκταση και βιαιότητα καταστολή. Η μαζική διαδήλωση της προηγούμενης Κυριακής κύλησε ομαλά, αλλά αυτό δεν αναιρεί όσα συνέβησαν στις κινητοποιήσεις των τελευταίων μηνών: πλαστικές σφαίρες, δακρυγόνα, σωματική βία και δεκάδες σοβαροί τραυματισμοί συνθέτουν την τρομακτική εικόνα που πολύ σπάνια έχει δει ανάλογη η ελληνική κοινωνία, ειδικότερα απέναντι σε μία φιλοπεριβαλλοντική κινητοποίηση. Και εδώ αναδεικνύεται ένα πολύ κρίσιμο ζήτημα για το περιβαλλοντικό κίνημα στην Ελλάδα: η διαφαινόμενη de facto, πλέον, αποδοχή και νομιμοποίηση – πολιτική και κοινωνική – του χειρότερου είδους αστυνομικής καταστολής απέναντι σε όσους υπερασπίζονται το περιβάλλον. Δεδομένου ότι, με πρόσχημα την έξοδο από την οικονομική κρίση, δεκάδες ανάλογες επενδύσεις στον ελλαδικό χώρο προωθούνται με διαδικασίες εξπρές εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, οι εικόνες της Χαλκιδικής είναι προβολή ενός κοντινού μέλλοντος που φαίνεται να επιφυλάσσει το κράτος για όλες τις αντίστοιχες κινήσεις. Η αντιμετώπιση των διαδηλωτών στη Χαλκιδική εξυπηρετεί πολλά περισσότερα από την προστασία της συγκεκριμένης επένδυσης: αποτελεί ένα ξεκάθαρο μήνυμα εκφοβισμού προς όλες τις τοπικές κοινωνίες, πως οποιαδήποτε περιβαλλοντική διεκδίκηση επιχειρήσει να σταθεί εμπόδιο σε επενδυτικά σχέδια θα αντιμετωπίζεται με ανάλογο τρόπο.
Είναι εξαιρετικά κρίσιμο για το περιβαλλοντικό κίνημα, έστω και τώρα, να συσπειρωθεί και να αντισταθεί σε αυτήν την αυταρχική εκτροπή και να υποστηρίξει έμπρακτα τον αγώνα των κατοίκων της Χαλκιδικής για να αποτραπεί η οικολογική και κοινωνική καταστροφή στις Σκουριές. Θα είναι ένα μήνυμα αλληλεγγύης σε όλους τους ευαισθητοποιημένους πολίτες που υπερασπίζονται το περιβάλλον ανά την Ελλάδα, αλλά παράλληλα και μία καίρια κίνηση για να μη νομιμοποιηθεί στην κοινωνία η αστυνομική καταστολή των περιβαλλοντικών κινήσεων. Από την απόσταση ασφαλείας της Αθήνας και των μεγάλων αστικών κέντρων και μέσω των κατευθυνόμενα παραμορφωτικών φακών ορισμένων ΜΜΕ, η πλειονότητα της κοινής γνώμης «βλέπει» τοπικιστές, ταραξίες και μικροσυμφέροντα. Πιθανόν να ευθύνεται και η περιβαλλοντική μιζέρια της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας (και η ραγδαία πτώση του βιοτικού επιπέδου που συνεπάγεται αυτή) για την καχυποψία και την άρνηση να δεχτούμε πως συνάνθρωποί μας που επέλεξαν να διαβιούν μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα μπορεί να έχουν στην πραγματικότητα πολύ πιο ευγενή και ειλικρινή κίνητρα: να προστατεύσουν ως συλλογικό αγαθό τη φυσικότητα και τον οικολογικό πλούτο της περιοχής τους, να διαφυλάξουν τη σημασία αυτών ως βασικών πυλώνων της ποιότητας ζωής και της τοπικής οικονομίας, να προωθήσουν εν τέλει ένα οικονομικό πρότυπο που θα βασίζεται στις ενδογενείς δυνατότητες της τοπικής κοινωνίας και όχι στη μοιρολατρική αναμονή κάποιου μεγαλοεπενδυτή που θα ανοίξει άλλη μία τρύπα στο βουνό ή θα τσιμεντώσει άλλη μία παραλία για να «τονωθεί η απασχόληση».
* Ο Αποστόλης Καλτσής είναι ο Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου